Istotą wynagrodzenia ryczałtowego, stosowanego na rynku usług budowlanych, jest uzgodnienie przez strony oznaczonej kwoty należnej przyjmującemu zamówienie jako ekwiwalentu za wykonanie obiektu, bez powiązania (wprost) z rozmiarem świadczonych prac i wartością poniesionych kosztów. Wartość należnego wynagrodzenia nie jest uzależniona od czynników określających przewidywany lub zrealizowany rozmiar prac, ilość zużytego materiału, cen jednostkowych materiału, stawek robocizny itp. Podobnie wartość ta nie jest, co do zasady, uzależniona od możliwości przewidzenia przez strony w chwili zawarcia umowy pełnego rozmiaru prac lub wartości kosztów koniecznych do wykonania robót budowlanych. Istotą tak zastrzeżonego wynagrodzenia jest zatem przyjęcie przez wykonawcę ryzyka ekonomicznego polegającego na niemożliwości zmiany ustalonej pierwotnie kwoty, nawet jeżeli w chwili jej ustalania nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.
Bardzo często w inwestycjach budowlanych pojawia się potrzeba wykonania prac dodatkowych. Wówczas wykonawca robót chciałby otrzymać dodatkowe wynagrodzenie za wykonanie robót. Kwestia robót dodatkowych wiąże się zaś z licznymi konfliktami pomiędzy inwestorem a wykonawcą robót w zakresie zapłaty za zrealizowane dodatkowo prace.
Kwestia dodatkowego wynagrodzenia jest mniej skomplikowana w przypadku, gdy w umowie o roboty budowlane przewidziano kosztorysowy model rozliczenia. Wynagrodzenie wówczas ustalane jest w oparciu o kosztorys przygotowywany przez wykonawcę bądź inwestora.
Inaczej natomiast kształtuje się kwestia w przypadku wynagrodzenia ryczałtowego. Należy zapoznać się z poglądami judykatury w tej kwestii. Z linii orzeczniczej wynika, że wynagrodzenie ryczałtowe zostało ukształtowane, jako świadczenie niepodlegające zmianie, co oznacza, że przyjmujący zamówienie (wykonawca) w zasadzie nie może domagać się jego podwyższenia. W literaturze i w orzecznictwie podkreśla się, że strony, które decydują się na wynagrodzenie ryczałtowe, muszą liczyć się z jego bezwzględnym i sztywnym charakterem. Tylko wyjątkowo sąd może bowiem podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę (Wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku – VII Wydział Gospodarczy z dnia 27 września 2019 r., VII GC 339/18).
Ustalenie ryczałtowego wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych powoduje, że to nie kosztorys powinien być podstawą ich rozliczenia, choćby stanowił podstawę do ustalenia umownego wynagrodzenia. Wykluczona jest zatem możliwość domagania się zapłaty za prace dodatkowe, gdy te prace są naturalną konsekwencją procesu budowlanego i w naturalny sposób z niego wynikają. Dotyczy to zwłaszcza takich sytuacji, które wykonawca robót dysponujący dokumentacją techniczną powinien przewidzieć jako konieczne do wykonania, mimo że dokumentacja ich nie przewiduje (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – I Wydział Cywilny z dnia 9 listopada 2017 r., I ACa 459/17).
Jednakże, istnieją szczególne przesłanki warunkujące możliwość podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego. Sytuacja taka występuje w przypadku miany stosunków, której nie można było przewidzieć, a wykonanie zobowiązania niepieniężnego groziłoby wykonawcy rażącą stratą (art. 632 KC).
Potrzebujesz pomocy prawnej? Skontaktuj się ze mną i dowiedz się więcej o ofercie kancelarii!